Hieronder vindt u een totaaloverzicht van de grammatica die in de gratis online Chinese lessen zijn behandeld.
Persoonlijke voornaamwoordenEnkelvoudvormen
Meervoudsvormen
们 men is een achtervoegsel om meervouden mee te maken, maar let op: je kan 们 men alleen gebruiken om groepen personen aan te duiden, dus geen objecten. Voor objecten geldt, dat het meervoud gelijk is aan het enkelvoud. De uitspraak van hij en zij is in het Chinees hetzelfde: allebei tā. Uit de context blijkt dan of je over een man of een vrouw praat! In het meervoud gebruik je het karakter voor hij (他), ongeacht of je een groep mannen of een groep vrouwen aanduidt. Werkwoorden要 yào, 喝 hē, 有 yǒu en 来 lái zijn werkwoorden. Het Chinees kent geen werkwoordsvervoeging; werkwoorden veranderen niet met het onderwerp. Bijvoorbeeld ik, jij, hij en zij gebruiken steeds dezelfde vorm van het werkwoord 要 yào. Ontkenning不 bú is een bijwoord om een zin ontkennend te maken en betekent nee of niet. 不 heeft drie uitspraken. De originele uitspraak van 不 is bù. Als 不 gevolgd wordt door een karakter met de vierde of vijfde (neutrale) toon, dan verandert de uitspraak van 不 van bù naar bú. Een derde mogelijke uitspraak van 不 is bu, met de neutrale toon. Over deze situatie zal ik later iets uitleggen. Vragen什么 shénme is een vragend voornaamwoord. 什么 shénme kan samen met een zelfstandig naamwoord een “wat voor …” vraag maken. Bijvoorbeeld, in de zin 您要什么茶? betekent “Wat voor thee wilt u?” De plaats van 什么 is niet altijd aan het begin van een zin. De woordvolgorde van de vraagwoorden wordt uitgelegd in latere lessen. 吗 ma is een partikel om een ja-nee-vraag te maken. 吗 ma staat altijd aan het eind van een zin. Je kan dus van een stellende zin een ja-nee-vraag maken gewoon door het partikel aan het eind toe te voegen. Bijvoorbeeld: 他有啤酒。 Tā yǒu píjiǔ betekent "Hij heeft bier". 他有啤酒吗? Tā yǒu píjiǔ ma? betekent "Heeft hij bier?" |
Bijvoeglijke naamwoorden als predikaten好 hǎo,冷 lěng,热 rè,凉 liángEen predikaat is het deel van een zin dat iets over het onderwerp (het subject) zegt. Bijvoorbeeld in de zin "Het weer is mooi" is het gedeelte "is mooi" het predikaat: dit gedeelte geeft de eigenschap van het weer aan. In het Nederlands bevat het predikaat eigenlijk altijd een werkwoord. In het Chinees is dat niet zo. Daar kunnen bijvoeglijke naamwoorden functioneren als volledige predikaten. Daarom is er geen werkwoord in de zin: 今天天气很好。 Jīntiān tiānqì hěn hǎo. "Vandaag is het goed weer." In deze zin is 很好 hěn hǎo het predikaat om het weer van vandaag te beschrijven. 好 hǎo fungeert hier als het werkwoord "goed zijn". 好 hǎo kan dus zowel "goed" als "goed zijn" betekenen. Kijk nog eens naar het lijstje met bijvoeglijke naamwoorden:
Dit zijn allemaal bijvoeglijke naamwoorden die uit één lettergreep (karakter) bestaan. Als je met zo'n bijvoeglijk naamwoord van één lettergreep de constructie Subject + Bijvoeglijk naamwoord wilt maken, moet je altijd 很 hěn toevoegen voor het bijvoeglijke naamwoord. Je zegt dus niet 今天天气好。, maar 今天天气很好。. Letterlijk betekent 很 hěn "heel, zeer", maar vaak wordt het onvertaald gelaten in het Nederlands. De zin 今天天气很好。 vertalen we daarom niet als "Vandaag is het heel goed weer", maar gewoon als "Vandaag is het goed weer." In ontkennende zinnen wordt 很 hěn weggehaald: 今天天气不好。 Jīntiān tiānqì bù hǎo. "Het weer vandaag is niet goed." Ook in vragen moet je 很 hěn weghalen: 今天天气好吗? Jīntiān tiānqì hǎo ma? "Is het weer vandaag goed?" |
Hulpwerkwoorden想 xiǎng en 要 yàoAls een hulpwerkwoord en een ander werkwoord samen in een zin staan, komt het hulpwerkwoord voor het werkwoord. Ze staan dan naast elkaar. Bijvoorbeeld, 我想吃面包。 Wǒ xiǎng chī miànbāo. “Ik wil brood eten.” of 我要喝啤酒。 Wǒ yào hē píjiǔ. “Ik wil een biertje drinken.” De constructie is dus Subject + Hulpwerkwoord + Werkwoord . Voegwoorden和 héIn het Chinees worden twee dingen door 和 hé met elkaar verbonden. Bijvoorbeeld twee zelfstandige naamwoorden: 台湾人吃米饭和面。 Táiwān rén chī mǐfàn hé miàn. “Taiwanezen eten rijst en noedels.” Je kan met 和 hé ook twee groepjes van Werkwoord + Zelfstandig naamwoord met elkaar verbinden: 我喜欢吃汉堡和喝啤酒。 Wǒ xǐhuan chī hànbǎo hé hē píjiǔ. “Ik hou van hamburgers eten en bier drinken.” |
Hulpwerkwoorden喜欢 xǐhuan "iets leuks vinden, het leuk vinden om te …"喜欢 xǐhuan wordt gebruikt als een transitief werkwoord: "iets leuks vinden". Bijvoorbeeld, 我喜欢她。 Wǒ xǐhuan tā. "Ik vind haar leuk." 喜欢 xǐhuan wordt ook gebruikt als een hulpwerkwoord: "het leuk vinden om te …" of "houden van..." 喜欢 xǐhuan kan met een ander werkwoord naast elkaar in een zin staan. 喜欢 xǐhuan komt dan voor het werkwoord. Bijvoorbeeld, 我喜欢喝啤酒。 Wǒ xǐhuan hē píjiǔ. "Ik hou van bier drinken." |
Progressief aspect在 zài "aan het …, bezig zijn met…"在 zài duidt aan dat een actie op dit moment wordt uitgevoerd. Iemand is op dit moment ergens mee bezig. Dit noemen we ook wel het "progressief aspect". 在 zài staat voor het werkwoord. De algemene zinsconstructie is dus: Subject + 在 zài + predicaat. Bijvoorbeeld, 我在喝茶。 Wǒ zài hē chá. "Ik zit thee te drinken." Er zijn nog twee manieren om een progressief aan te duiden:
Een voorbeeld van de eerste manier is 我在喝茶呢。 Wǒ zài hē chá ne. “Ik zit thee te drinken.” Een voorbeeld van de tweede manier is 我喝茶呢。 Wǒ hē chá ne. “Ik zit thee te drinken.” |
Achternaam en voornaam姓 xìng en 叫 jiàoIn tegenstelling tot het Nederlands zeggen we in het Chinees eerst onze achternaam en dan onze voornaam. Bijvoorbeeld, 王小玉 Wáng Xiǎoyù. 王 Wáng is de achternaam en 小玉 Xiǎoyù is de voornaam. Er zijn twee werkwoorden met de betekenis "heten" in het Chinees:
Bijvoorbeeld:
Wil je een Chinese naam?Als een westerse woord in het Chinees wordt vertaald, worden de klanken aangepast aan het Chinees. Bijvoorbeeld: "Amsterdam" wordt " ". Dat geldt ook voor namen van personen. Je kiest Chinese klanken die dicht bij de westerse uitspraak liggen en karakters die een gunstige betekenis hebben. Op de website Get a Chinese Name kun je een paar gegevens over jezelf invullen, waarna je een geschikte Chinese naam krijgt. Zelfstandige naamwoorden als predikaat (naamwoordelijk gezegde)我二十五岁。 Wǒ èrshíwǔ suì.In de grammatica van les 2 - conversatie 1 hebben we geleerd dat bijvoeglijke naamwoorden in het Chinees als predikaat kunnen functioneren en dat er dan geen werkwoord in de zin staat. In deze les leren we dat combinaties van zelfstandige naamwoorden ook als predikaat kunnen functioneren en dat er dan ook geen werkwoord in de zin staat. Bijvoorbeeld, 我二十五岁。 Wǒ èrshíwǔ suì. “Ik ben 25 jaar oud.” 二十五 en 岁 zijn twee zelfstandige naamwoorden ("25" en "jaar"), maar samen betekenen ze "25 jaar oud". Ze zijn dus samen een predikaat om het onderwerp "ik" te beschrijven. Er is dus geen ander werkwoord nodig. De algemene constructie is Subject + Zelfstandig naamwoord(en). Maatwoorden我家有四口人。 Wǒ jiā yǒu sì kǒu rén.Als je een getal voor een zelfstandig naamwoord wil zetten, mag je dat niet direct doen. Tussen het getal en het zelfstandige naamwoord moet je je een maatwoord zetten. De constructie is dus getal + maatwoord + zelfstandig naamwoord.. Bijvoorbeeld, 四口人 sì kǒu rén “vier familieleden” . 口 kǒu betekent eigenlijk “mond” en is hier een maatwoord voor familieleden. Het betekent dat er vier monden zijn te voeden. Het maatwoord geeft dus de eenheid van de hoeveelheid weer. In het Nederlands heb je ook enkele maatwoorden, bijvoorbeeld "een kopje thee", "een klontje suiker" en "drie stuks fruit". Het Nederlands kent dit echter niet voor alle zelfstandige naamwoorden; je mag rustig "drie auto's" zeggen in plaats van "drie stuks auto's". In het Chinees is het maatwoord verplicht tussen een getal en een zelfstandig naamwoord. Bij elk zelfstandig naamwoord hoort een specifiek maatwoord (soms meerdere). Groepen zelfstandige naamwoorden die een eigenschap met elkaar gemeen hebben, hebben vaak hetzelfde maatwoord. Zo heb je één maatwoord 支 zhī voor allerlei langwerpige voorwerpen, zoals pennen, potloden, takken, tandenborstels en tandenstokers, en een ander maatwoord 张 zhāng voor platte en dunne dingen, zoals schilderijen, foto's en papier. De meeste Chinezen kunnen niet alle maatwoorden voor alle zelfstandige naamwoorden onthouden. Daarom zijn er ook speciale woordenboeken met maatwoorden! Zie bijvoorbeeld het Cheng & Tsui Chinese Measure Word Dictionary. |
De volgorde van tijdswoorden in een zin我现在在旅行。 Wǒ xiànzài zài lǚxíng. “Ik ben aan het reizen.”Er zijn twee mogelijkheden voor de volgorde van tijdswoorden in een zin: voor het onderwerp of erna. Er zijn dus twee contructies:
|
Aanwezigheid有 yǒu "hebben, er zijn"Om aan te geven dat iets of iemand aanwezig is op een plaats, gebruik je ook het werkwoord 有 yǒu. Het heeft dan de betekenis: "er zijn". De constructie van zinnen die aanwezigheid aangeven, is Plaatswoord + 有 yǒu + dingen / mensen. In de Chinese vertaling van de zin "Er zijn twee mensen in de woonkamer." zet je "Er zijn" dus niet voorop, maar moet je eerst "in de woonkamer" vertalen. Je krijgt dan: 客厅里有两个人。 Kètīng lǐ yǒu liǎng ge rén. Twee两 liǎng "twee" en 二 èr "twee"Het getal "twee" heeft twee Chinese vertalingen: 两 liǎng en 二 èr. Maar let op: je mag ze niet doorelkaar heen gebruiken. 二 èr wordt gebruikt wanneer 二 èr een op zichzelf staand getal is of een van de cijfers in een groter getal is. Bijvoorbeeld, 二 èr "twee", 十二 shíèr "twaalf" en 二十二 èrshíèr "twee en twintig". Als er een maatwoord wordt gebruikt na het getal "twee", dan moet je 两 liǎng zeggen in plaats van 二 èr. Bijvoorbeeld, 两个人 liǎng ge rén "twee mensen". WoordvolgordeOnderwerp + Bijwoord/Tijdswoord + Plaatsaanduiding + WerkwoordDe woordvolgorde in het Chinees is anders dan Nederlands. Bijwoorden/tijdswoorden en plaatsaanduiding staan voor het werkwoord. Bijvoorbeeld, "Ik lees vaak in de woonkamer." in het Chinees wordt vertaald als: 我常常在客厅看书。 Wǒ chángcháng zài kètīng kàn shū. De woordvolgorde is dus "Wǒ (onderwerp) + chángcháng (bijwoord) + zài kètīng (plaatsaanduiding ) + kànshū (werkwoord)". In het Nederlands staat een bijwoord of een tijdswoord na het werkwoord. Bijvoorbeeld, "Ik werk veel." en "Ik werk vandaag." Maar in het Chinees staat een bijwoord of een tijdswoord altijd voor het werkwoord. Bijvoorbeeld, 我常常看书。 Wǒ chángcháng kànshū. "Ik lees vaak." en 我早上看书。 Wǒ zǎoshàng kànshū. "Ik lees ‘s ochtends." Een plaatsaanduiding bestaat uit een voorzetsel en een plaatswoord. Bijvoorbeeld, 在客厅 zài kètīng "in de woonkamer" en 在书房 zài shūfáng "in de studeerkamer". Een plaatsaanduiding staat altijd voor het werkwoord. Bijvoorbeeld, 我在客厅看电视。 Wǒ zài kètīng kàn diànshì. "Ik kijk tv in de woonkamer." |
Ontkenning van 有 yǒu没有 méiyǒu "niet hebben, er niet zijn"De ontkenning van 有 yǒu is 没有 méiyǒu. Pas op! Je zegt dus niet 不有 bù yǒu. 没有 méiyǒu kan zowel "niet hebben" als "er niet zijn" betekenen. Een voorbeeld van de eerste betekenis is 我没有法文书。 Wǒ méiyǒu Fǎwén shū. "Ik heb geen Frans boek." Van de tweede betekenis, "er niet zijn", is een voorbeeld: 客厅里没有人。 Kètīng lǐ méiyǒu rén. "Er is niemand in de woonkamer." Er wordt geen getal en maatwoord gebruikt in een ontkennende zin met 有 yǒu. Bijvoeglijk naamwoord 多 duō多 duō "veel"多 duō "veel" is een bijzonder bijvoeglijk naamwoord. Er zijn twee verschillen tussen algemene bijvoeglijke naamwoorden en 多 duō. Ten eerste staat
Het tweede verschil tussen 多 duō en andere bijvoeglijke naamwoorden is het volgende: als 很多 hěn duō voor een zelfstandig naamwoord staat, is het niet verplicht om 的 de achter 很多 hěn duō te zetten. De zinsconstructie is dus: 很 + 多 + (的) + Zelfstandig naamwoord. Andere bijvoeglijke naamwoorden mag je wel voor een zelfstandig naamwoord zetten zonder een bijwoord toe te voegen. Bijvoorbeeld, 新书 xīn shū "een nieuw boek" is prima Chinees. Als je wel een bijwoord voor zo'n algemeen bijvoeglijk naamwoord zet, dan is het verplicht om 的 de te gebruiken. Vergelijk onderstaande twee zinnen met de voorbeeldzinnen met 多 duō hierboven om de verschillen te zien:
In dit geval is de constructie dus: 很 + Algemeen bijvoeglijk naamwoord + 的 + Zelfstandig naamwoord. |
OnderschikkingOnderschikking met 的 deIn de grammatica van les 1, conversatie 2 hebben we de bezittelijke constructie geleerd (我的 wǒ de, 你的 nǐ de, enzovoorts). De bezittelijke contructie is een onderdeel van onderschikking. Neem bijvoorbeeld het Nederlandse "een mooie vrouw". In dit voorbeeld zegt "mooie" iets over "vrouw"; het bepaalt hoe de vrouw eruit ziet. Daarom noemen we "mooie" een bepaling. Aan de andere kant is "vrouw" hier het bepaalde, ook wel de kern genaamd, omdat het het belangrijkste woord in de constructie is. In het Chinees maak je onderschikkingen vaak met 的. De constructie van onderschikking is: Persoonlijk voornaamwoord / Zelfstandig naamwoord + 的 de + dingen. Vóór 的 zet je de bepaling en na 的 zet je de kern. Bijvoorbeeld, 我的书 wǒ de shū “mijn boek”. Hier is 我 wǒ “ik” de bepaling en 书 shū “boek” de kern. Als de kern een ding is, dan moet je 的 de gebruiken tussen de bepaling en de kern. In het Chinees staat de bepaling altijd vóór de kern. Dat is anders dan in het Nederlands, waar de bepaling soms ook achter de kern staat, bijvoorbeeld "de vrouw die mooi is". Dat kan niet in het Chinees. Voorbeelden van onderschikking met 的 de:
Onderschikking zonder 的 deJe hebt net gelezen, dat je altijd 的 moet gebruiken als de kern een ding is. Er zijn ook gevallen waarin je juist geen 的 de tussen de bepaling en de kern zet. Dat is zo, als voor bepaling en kern samen geldt:
Voorbeelden van onderschikking zonder 的 de:
Let op!Als de bepaling een persoonsnaam is, dan moet je toch 的 de gebruiken. Bijvoorbeeld,
Complement na het werkwoordHet partikel 得 deIn het Nederlands wordt een bijwoord na het werkwoord als complement gebruikt. Bijvoorbeeld, “Hij eet veel.” “Veel” is een bijwoord dat fungeert als complement. Het complement bestaat uit een graadbijwoord en een bijvoeglijk naamwoord. Een graadbijwoord is, zoals de naam al aangeeft, een bijwoord om de sterkte, de graad van iets uit te drukken. Voorbeelden van graadbijwoorden zijn 很 hěn “heel”, 真 zhēn “echt”, en 太 tài “te”. Voorbeelden van complementen met 得 de:
Let op!Als je alleen een bijwoord na het werkwoord gebruikt als complement (dus niet bijwoord + bijvoeglijk naamwoord zoals hierboven uitgelegd), heeft de zin een vergelijkingseffect in het Chinees. Bijvoorbeeld,
|
Categoriaal en beschrijvendCategoriaalIn het Chinees zijn er twee manieren om iets te beschrijven: categoriaal en beschrijvend. De categoriale constructie is 是 shì + Bijvoeglijk naamwoord + 的 de. Bijvoorbeeld, 他的眼睛是红色的。 Tā de yǎnjīng shì hóngsè de. "(Letterlijk) Zijn ogen zijn van een rode kleur." Konijnen hebben natuurlijk allerlei kleuren ogen. In deze constructie leg je er de nadruk op dat de ogen van dit konijn rood zijn (en dus niet bruin of zwart). Maar hoe rood ze zijn wordt niet duidelijk gemaakt. Dat kan wel met de beschrijvende constructie. BeschrijvendDe beschrijvende constructie is 很 hěn + Bijvoeglijk naamwoord. Bijvoorbeeld, 他的眼睛很红。 Tā de yǎnjīng hěn hóng. "Zijn ogen zijn rood." In deze zin geeft 很 hěn niet aan dat de ogen heel rood zijn, omdat je, zoals je hebt geleerd in de grammatica van les 2, conversatie 1, dit karakter altijd moet gebruiken voor een bijvoeglijk naamwoord van 1 lettergreep. Maar een beschrijvende constructie kun je ook gebruiken om verschillende graden aan te duiden. Bijvoorbeeld, 他的眼睛不太红。 Tā de yǎnjīng bú tài hóng. “Zijn ogen zijn niet zo rood.” 跟 gēn "met, en"跟 gēn als voorzetsels跟 gēn betekent "(samen) met" of "en", en wordt gecombineerd met een zelfstandig naamwoord (z.n.) of een persoonlijk voornaamwoord (pers. vnw.) voor het werkwoord. Dus is de contructie:
跟 gēn als bijwerkwoordIn het Chinees kan 跟 gēn ook als bijwerkwoord fungeren. |
有 yǒu "hebben"Ontkenning: 没有 méiyǒu "niet hebben"In de grammatica van Les 5, tekst 2 hebben we geleerd dat de ontkenning van 有 yǒu "hebben" is 没有 méiyǒu "niet hebben". Bijvoorbeeld,
Ja-nee-vragen met 有…吗? yǒu … ma?We hebben de ja-nee-vragen met het partikel 吗 ma geleerd in de grammatica van Les 1, conversatie 1. Je kunt 吗 ma aan het eind van een zin toevoegen om een ja-nee-vraag te maken. Bijvoorbeeld,
Ja-nee-vragen met 有没有…? yǒu měiyǒu… ?In het Chinees is er nog een constructie om ja-nee-vragen te maken, namelijk: Werkwoord + 不 bu + Werkwoord. De toon van 不 bú/bù verandert naar de neutrale toon bu tussen twee werkwoorden. Bijvoorbeeld,
De vertalingen van beide constructies zijn hetzelfde. In een zin met het werkwoord 有 yǒu verandert de constructie naar 有没有…? yǒu měiyǒu… ? omdat de ontkenning van 有 yǒu met 没 měi is in plaats van 不 bú/bù. Bijvoorbeeld,
|
Het partikel 吧 baJe kan het partikel 吧 ba aan het eind van een zin toevoegen om een verzoek of een suggestie te verzachten.
不要 bú yào + Werkwoord不要 bú yào + Werkwoord is een sterke imperatief om ergens mee op te houden of iets te verbieden.
|
想 xiǎng想 xiǎng: "missen, denken (aan)" als een werkwoordHet werkwoord 想 xiǎng kan zowel "missen, denken (aan)" als "willen" betekenen. Als je 想 xiǎng combineert met een object, betekent het "missen, denken (aan)". Bijvoorbeeld, 我想他。 Wǒ xiǎng tā. Ik denk aan hem. / Ik mis hem. 想 xiǎng: "willen" als een hulpwerkwoordIn de constructie 想 xiǎng + Werkwoord + … heeft 想 xiǎng de functie van een hulpwerkwoord met de betekenis "willen". Bijvoorbeeld,
想 xiǎng en 要 yào想 xiǎng en 要 yào kunnen allebei als hulpwerkwoord fungeren en betekenen allebei "willen". Er is wel een verschil in intentiegraad. 要 yào klinkt sterker dan 想 xiǎng. Om het verschil te zien, kun je 想 xiǎng ook vertalen als "zin hebben in". Vergelijk deze twee zinnen:
|
WoordvolgordeIn de zin 你想去哪儿玩儿? Nǐ xiǎng qù nǎr wánr? staat het vraagwoord 哪儿 nǎr op precies dezelfde plaats als in de antwoordzin: 我想去游乐园玩儿。. Wǒ xiǎng qù yóulèyuán wánr. Om een antwoordzin te maken, vervang je dus in de vraagzin het vraagwoord door de gevraagde informatie. Andersom geldt ook: om een vraag te maken, vervang je in de antwoordzin de gevraagde informatie door een vraagwoord. Dat kan met allerlei soorten vraagwoorden, bijvoorbeeld:
|
Vragende telwoorden几 jǐ "hoeveel"Als je wil vragen naar een hoeveelheid die (waarschijnlijk) minder dan tien is, kun je 几 jǐ als vragend telwoord gebruiken. Als je 几 jǐ gebruikt, moet je bovendien een maatwoord tussen 几 jǐ en het zelfstandig naamwoord zetten. De constructie is dus 几 jǐ + MW + Z.N. Bijvoorbeeld,
多少 duōshao "hoeveel"Om te vragen naar hoeveelheden die (waarschijnlijk) meer dan tien zijn, kan je 多少 duōshao als vragend telwoord gebruiken. In tegenstelling tot 几 jǐ, is bij 多少 duōshao het maatwoord optioneel voor het zelfstandig naamwoord. De constructie is dus 多少 duōshao (+ MW) + Z.N. Bijvoorbeeld,
Datums月 yuè "maand"In het Chinees zijn de twaalf maanden heel makkelijk te leren, omdat ze bestaan uit een combinatie van een getal met 月 yuè "maand" erachter geplakt:
几月 jǐyuè "welke maand?"Hierboven hebben we gezien dat 几 jǐ "hoeveel" betekent in vragen naar kleine hoeveelheden. Je kan 几 jǐ daarnaast ook als "welk(e)" gebruiken om naar een maand te vragen.
Dagen van de maand: 号 hào "nummer" of 日 rì "dag"De dagen van de maand zijn opgebouwd uit een combinatie van een getal plus 号 hào "nummer" of 日 rì "dag". 号 hào "nummer" is spreektaal en 日 rì "dag" is schrijftaal.
几号 jǐ hào of 几日 jǐ rì "welke dag?"几 jǐ kan ook als "welk(e)" gebruikt worden om naar de dag van de maand te vragen:
几月几号 jǐ yuè jǐ hào of 几月几日 jǐ yuè jǐ rì "wat is de datum?"
Klokkijken几点钟 jǐ diǎn zhōng "hoe laat is het?"Ook om naar de tijd te vragen, gebruik je 几 jǐ:
Tijd
|
一下 yíxià "proberen om iets te doen, een beetje, wel even"In het Chinees kan je na het werkwoord 一下 yíxià toevoegen om een korte actie aan te duiden. 一下 yíxià betekent ook "proberen" en "een beetje". Het lijkt op "wel even" in het Nederlands. Bijvoorbeeld,
|
...的时候 ... de shíhou "tijdens .../ toen ..."Om “tijdens .../ toen ..." aan te duiden kun je ...的时候 ... de shíhou gebruiken. Letterlijk betekent het "een periode/moment van ...". Deze uitdrukking staat vaak aan het begin van een zin. Bijvoorbeeld,
|
Woordvolgorde bij datums en tijdenOm een datum in het Chinees op te bouwen, werk je van groot naar klein: begin met het grootste tijdswoord en noem dan de kleinere tijdswoorden. De volgorde is dus:
De dag van de week komt na de datum. Bijvoorbeeld,
Het dagdeel en het uur komen na de weekdag. Bijvoorbeeld,
Zinnen met meerdere werkwoordenSoms bevat een zin meerdere werkwoorden. Bijvoorbeeld, 很多外国人去北京参加奥运会的活动。 Hěn duō wàiguó rén qù Běijīng cānjiā Àoyùnhuì de huó dòng. "Veel buitenlanders gaan naar Beijing om deel te nemen aan de Olympische Spelen." In deze zin is het doel "deelnemen aan de Olympische Spelen". Dit staat op de tweede plaats in de zin. "Naar Beijing gaan" is de manier om dit doel te bereiken; dit deel staat in de zin vóór het doel. De constructie is dus: Onderwerp + (Werkwoord 1 + Object) + (Werkwoord 2 + Object). Bijvoorbeeld,
|
Chinees geldDe naam van het Chinese geld is 人民币 Rénmínbì. Er zijn drie soorten Rénmínbì: 块 kuài "dollar", 毛 máo "dubbeltje", en 分 fēn "cent".
Als een hoeveelheid geld precies is afgerond op de hele dollar, dan wordt 钱 qián "geld" aan het eind toegevoegd:
Voor vijftig cent wordt vaak 半 bàn "de helft" gebruikt in plaats van 五十分 wǔshí fēn "vijftig cent".
Als verschillende eenheden van geld samen worden gebruikt, dan is de laatste eenheid optioneel.
Als er een eenheid ontbreekt, dan voeg je 〇 líng "nul" toe. De laatste eenheid is in dat geval verplicht. Bijvoorbeeld,
Let op! Als je een geldbedrag noemt, moet je het getal 二 èr "twee" naar 两 liǎng veranderen, omdat 块 kuài "dollar", 毛 máo "dubbeltje" en 分 fēn "cent" ook maatwoorden zijn.
|
又... 又... yòu... yòu... "zowel A als B"又 yòu betekent "alweer, ook". Het zinspatroon 又... 又... yòu... yòu... wordt gebruikt om twee soortgelijke woorden te verbinden: werkwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, of bijwoorden. Bijvoorbeeld,
De bedoeling van dit patroon is om aan te geven dat twee dingen tegelijkertijd bestaan. Die twee dingen kunnen ook elkaars tegengestelde zijn! Bijvoorbeeld,
|
Vergelijkingen met het bijwerkwoord 比 bǐAls je twee dingen met elkaar wilt vergelijken, kun je het bijwerkwoord 比 bǐ gebruiken. De constructie voor zulke zinnen is: Omdat 比 een bijwerkwoord is, heb je een bijvoeglijk naamwoord of een werkwoord nodig om als hoofdwerkwoord te functioneren en de belangrijkste informatie van de zin aan te duiden. Bijvoorbeeld,
Om 比-zinnen te ontkennen wordt 不 bù voor 比 bǐ geplaatst.
Om ja-nee-vragen te maken met 比-zinnen zet je 吗 aan het eind van de zin.
Om de vergelijking nog sterker te maken, kun je 更 gèng "nog meer" aan de zin toevoegen.
Tenslotte kun je met behulp van 最 zuì "het meest" de superlatief maken; de conclusie van de vergelijking.
|
A 跟 B 一样 A gēn B yíyàng "A is hetzelfde als B"Als je dezelfde twee dingen wil aanduiden, dan wordt deze zinsconstructie gebruikt:
A 跟 B 不一样 A gēn B bù yíyàng "A is anders dan B"Als je wilt zeggen dat twee dingen niet hetzelfde zijn, gebruik dan deze zinsconstructie:
Een beetje verschilAls er maar een beetje verschil tussen twee dingen/mensen is, dan kan je 一点儿 yìdianr "een beetje" toevoegen na het bijvoeglijk naamwoord in zinnen met 比.
Veel verschilAls het verschil tussen twee dingen/mensen groot is, dan kan je 多了 duō le "veel meer" toevoegen na het bijvoeglijk naamwoord zinnen met 比.
|
有点儿 yǒudiǎnr "een beetje"Een bijvoeglijk naamwoord na 有点儿 yǒudiǎnr heeft meestal een onaangename betekenis. Bijvoorbeeld, 贵 guì "duur", 冷 lěng "koud", 热 rè "warm". Bijvoorbeeld,
一点儿 yìdiǎnr "een beetje"Zinnen die het bijwoord 一点儿 yìdiǎnr gebruiken geven een vergelijking aan. 一点儿 yìdiǎnr betekent, net als 有点儿 yǒudiǎnr, "een beetje", maar het verschil is, dat 一点儿 yìdiǎnr niet voor een bijvoeglijk naamwoord staat, maar voor een zelfstandig naamwoord. In deze situatie is 一点儿 yìdiǎnr zelf een bijvoeglijk naamwoord dat de hoeveelheid van het zelfstandige naamwoord bepaalt. Dus:
|
Object en Complement in 得 de-constructieAls er een object bij een werkwoord hoort in een 得 de-constructie, dan zijn er drie mogelijkheden om een actie te beschrijven:
Bijvoorbeeld,
en:
哪里 nǎlǐ "waar" of "ach welnee"哪里 nǎlǐ is een vragend voornaamwoord met dezelfde betekenis als 哪儿 nǎr "waar". Maar 哪里 wordt ook gebruikt als een uitdrukking om een compliment in ontvangst te nemen. De bedoeling is om beleefd te zijn zonder op te scheppen. Chinezen accepteren een compliment nooit direct. 应该 yīnggāi: "zouden moeten, behoren te" als hulpwerkwoordWe hebben in les 8 al twee hulpwerkwoorden geleerd: 要 yào en 想 xiǎng. In deze conversatie hebben we 应该 yīnggāi erbij geleerd, waarmee je een "morele verplichting" kunt aangeven.
该 gāi: "moeten zijn" als een werkwoord该 gāi wordt ook gebruikt als een werkwoord. Bijvoorbeeld, 现在该我了。 Xiànzài gāi wǒ le. "Nu is het mijn beurt." Hulpwerkwoord 能 néng "kunnen, in staat zijn"能 néng kan een vaardigheid aanduiden, zoals 会 huì "kunnen". Daarnaast kan je 能 ook gebruiken om aan te geven dat je iets in een bepaalde situatie wel of niet kan. Bijvoorbeeld,
Het verschil tussen 能 néng en 会 huì is dus, dat je 会 als iemand een vaardigheid onder de knie heeft. In sommige omstandigheden is iemand ergens niet toe in staat; in dat geval wordt 能 néng gebruikt. Hulpwerkwoord 能 néng "mogen"能 néng wordt ook gebruikt om toestemming te vragen, vergelijkbaar met 可以 kěyǐ "mogen". Bijvoorbeeld,
|
De positie van bijwoordenWe hebben al een paar bijwoorden geleerd: 不 bù "niet", 很 hěn "heel", 真 zhēn "echt" enzovoorts. In principe staat een bijwoord altijd voor een werkwoord, een bijvoeglijk naamwoord of een ander bijwoord. Bijvoorbeeld,
Voegwoord 可是 kěshì "maar"可是 kěshì wordt gebruikt om een tegenstelling aan te duiden. 可是 kěshì komt altijd aan het begin van een zin of een zinsdeel.
Vrij bijwoord 因为 yīnwèi "omdat"因为 yīnwèi "omdat" is een vrij bijwoord. Vrije bijwoorden komen aan het begin van een zin of zinsdeel. Bijvoorbeeld,
In conversatie 1 van les 10 hebben we al een vrij bijwoord geleerd: 大概 dàgài "ongeveer". In de zin 大概五十块人民币。 Dàgài wǔshí kuài Rénmínbì. "Ongeveer 50 Rénmínbì." staat 大概 ook aan het begin van de zin. Zinspatroon: 因为 yīnwèi "omdat" ..., 所以 suǒyǐ "daarom"Om de oorzaak en het resultaat te verbinden wordt 因为 yīnwèi "omdat" ..., 所以 suǒyǐ "daarom" gebruikt. De oorzaak komt in de voorzin en het resultaat komt in de nazin. Dus:
Je kunt ook een van 因为 en 所以 weglaten. Bijvoorbeeld,
Dit komt echter niet zo vaak voor als de constructie met zowel 因为 als 所以. |
Werkwoord 会 huì "kunnen, beheersen"会 huì als transitief werkwoord betekent "kennen, kunnen, beheersen". Bijvoorbeeld,
Hulpwerkwoord 会 huì "kunnen, waarschijnlijk zullen"会 huì kan ook als hulpwerkwoord functioneren met een ander werkwoord. De bovenstaande voorbeelden worden dus:
Het verschil tussen hulpwerkwoorden 会 huì en 能 néng会 huì wordt gebruikt om geleerde vaardigheden aan te duiden. Als je zo'n vaardigheid eenmaal geleerd heeft, bezit je die in principe altijd. Maar het kan zijn dat je die vaardigheid in bepaalde omstandigheden niet kan uitvoeren. In dat geval gebruik je 能 néng. Dit verschil tussen 会 huì en 能 néng zie je in onderstaand voorbeeld:
认识 rènshi vs. 知道 zhīdaoHet verschil tussen 认识 rènshi "kennen" en 知道 zhīdao "weten" gaat vaak over mensenkennis.
Ook een verschil in graad van kennis kan je met behulp van 知道 zhīdao of 认识 rènshi aanduiden.
Hieronder staan meer voorbeelden om het verschil tussen 认识 rènshi en 知道 zhīdao te illustreren:
|
Relatieve bijzinnen met 的 de"De man die kleding verkoopt." "Het karakter dat ik heb opgeschreven." Deze zinnen bestaan uit drie onderdelen:
In het Chinees zijn er geen betrekkelijke voornaamwoorden, maar worden zulke constructies met 的 de gemaakt. Bovendien zijn het antecedent en de relatieve bijzin omgekeerd. Bijvoorbeeld, 卖衣服的人 mài yīfu de rén "de man die kleding verkoopt." 卖衣服 màiyīfu "kleding verkoopt" komt voor 人 rén "de man". Tussen de twee delen wordt 的 de gezet om de bepaling 卖衣服 màiyīfu "kleding verkoopt" en de kern 人 rén "de man" uit elkaar te houden. In dit soort constructies is 的 de verplicht. Bijvoorbeeld,
Aanwijzende voornaamwoorden 这 zhè "dit/deze", 那 nà "dat/die" of 哪 nǎ "welk(e)"Als je aanwijzend voornaamwoord zoals 这 zhè "dit/deze" 那 nà "dat/die", of 哪 nǎ voor een zelfstandig naamwoord zet, moet je er een maatwoord tussen plaatsen. Dus: Bijvoorbeeld,
Je kunt ook nog een getal in de bovenstaande constructie toevoegen. Dus: Bijvoorbeeld,
In de praktijk wordt 一 yī vaak weggelaten als het zelfstandig naamwoord enkelvoud is. |
Onbepaald persoonlijk voornaamwoord en demonstratief 每 měi "elk"In conversatie 1 van deze les hebben we geleerd dat aanwijzende voornaamwoorden 这 zhè "dit" en 那 nà "nà" moeten worden gecombineerd met een maatwoord wanneer ze voor een zelfstandig naamwoord staan. Dat geldt ook voor 每 měi "elk". Dus:
Maar let op: als 每 měi voor een zelfstandig naamwoord staat dat zelf ook een maatwoord is, zet je er juist geen maatwoord tussen. Bijvoorbeeld, 天 tiān "dag" is zowel een maatwoord als zelfstandig maatwoord. De vertaling van "elke dag" is dus 每天 měi tiān, zonder extra maatwoord. In een positieve zin wordt 每 měi gecombineerd met 都 dōu "alle" om te benadrukken dat iets voor alles geldt. Bestudeer als voorbeeld de zin 每个星期三晚上,我和王小玉都会去逛夜市。 Měi ge xīngqīsān wǎnshang, wǒ hé Wáng Xiǎoyù dōu huì qù guàng yèshì. "Elke woensdagavond gaan ik en Wáng Xiǎoyù naar de nachtmarkt." Merk op, dat 都 dōu in zulke zinnen niet in het Nederlands wordt vertaald. Meer voorbeelden:
Woordvolgorde van plaatswoordenOm naar een plaats te verwijzen is er een referentiepunt nodig. Bijvoorbeeld, "de tafel" is een referentiepunt in de zin "Er staat een tv naast de tafel." In het Chinees staat het referentiepunt voor het voorzetsel, in tegenstelling tot het Nederlands. Dus: Bijvoorbeeld,
|
Het werkwoord 过 guò过 kan zowel een werkwoord als een partikel zijn. 过 als een werkwoord betekent "doorheen gaan, oversteken" en wordt uitgesproken als "guò". Bijvoorbeeld,
Het partikel 过 guo过 wordt ook gebruikt als partikel, uitgesproken als "guo", om 'ervaring in het verleden' mee aan te duiden. In dit geval staat 过 achter een werkwoord of bijvoeglijk naamwoord. Bijvoorbeeld,
Ontkenningen过 wordt ontkend met 没有 méiyǒu of 没 méi. Bijvoorbeeld,
Ja-nee-vragenJa-nee-vragen met 过 guo maak je aan de hand van onderstaande constructies:
Bijvoorbeeld,
GewoontesLet op: 过 guo mag je niet gebruiken om een gewoonte of vaak herhaalde actie in het verleden mee te beschrijven. De voorbeelden hieronder zijn dus fout:
|
Vragende voornaamwoordenWe hebben al een paar vragende voornaamwoorden geleerd: 什么 shénme "wat", 谁 shéi "wie", 哪儿 nǎr "waar", 几 jǐ "hoeveel", 多少 duōshao "hoeveel", 多 duō "hoe", 怎么 zěnme "hoe", 怎么样 zěnmeyàng. Hieronder staan een aantal voorbeelden:
Vragen met vragende voornaamwoorden worden op een andere manier beantwoord dan ja-nee-vragen. Bij ja-nee-vragen is het antwoord een herhaling van het werkwoord uit de vraag (positief of negatief). Bij vragen met vragende voornaamwoorden is het antwoord een herhaling van de vraag, waarbij je het vragend voornaamwoord vervangt door de informatie waar de vraagsteller naar op zoek is. Klik op het [antwoord] in de bovenstaande vragen om te zien hoe dat werkt. Na 什么 shénme "wat" kan je ook een zelfstandig naamwoord toevoegen om een nieuw vragend voornaamwoord te maken of om te vragen naar specifiekere informatie. Bijvoorbeeld,
一定要 yídìng yào "zeker moeten, zeker zouden moeten"We hebben al geleerd dat 要 yào functioneert als hulpwerkwoord "willen", en 不要 bú yào als negatieve imperatief. Een extra betekenis van 要 yào is "moeten, zouden moeten". Iemand kan met behulp van 要 yào een commando of advies aan anderen geven. Om de toon sterker te maken kan je 一定 yídìng "zeker" toevoegen voor 要 yào. Bijvoorbeeld,
|
还是 háishì "nog steeds"In Les 13 conversatie 2 hebben we al 还是 háishì "nog steeds" geleerd. In deze conversatie toont Thijs dat hij iets nog steeds niet begrijpt met de zin: 我还是不懂! Wǒ háishì bù dǒng!
还是...吧! háishì... ba! "het is beter dat ..."Deze expressie wordt gebruikt om een conclusie aan te duiden nadat een spreker alle opties heeft overwogen. 吧 ba functioneert hier als een partikel dat een advies of een voorstel toont.
自己 zìjǐ "eigen; zelf"自己 kun je op twee manieren gebruiken. In 自己的房间 zìjǐ de fángjiān "iemands eigen kamer" betekent 自己 "eigen". Hier is 自己 zìjǐ een bezittelijk voornaamwoord. In de zin 我还是自己来吧! Wǒ háishì zìjǐ lái ba! “Ik kan het inderdaad het beste zelf doen!" betekent 自己 "zelf" en is het een aanwijzend voornaamwoord. Hieronder staan nog meer voorbeelden over de twee vormen van 自己: 自己 zìjǐ "eigen"
自己 zìjǐ "zelf"
|
De inhoud van deze pagina van de online gratis cursus Chinees is ontwikkeld door Amy (Ya-Ping) Hsiao (www.chinees-leren.nl).